"Mi Balkanci patimo od jedne bolesti, od opsesije promenom", rekao je svojevremeno Jovan Ćirilov, dramaturg i član prve Komisije za promenu naziva ulica iz 1991. U periodu između 1991, kada je Vojislav Šešelj sa saradnicima održavao performanse ispred Kuće cveća vitlajući glogovim kocem kojim će probosti leš Josipa Broza Tita, i 1996. godine, do kada je vlast u Beogradu vršila Socijalistička partija Srbije, a gradonačelnici bili Milorad Unković, Slobodanka Gruden i Nebojša Čović, preimenovano je 70, a nove nazive je dobilo 110 ulica.
Najkrupnija odluka u ovom periodu bila je da Beograd odbija da u imenima svojih ulica i trgova zadrži uspomenu na bivšeg predsednika SFRJ. Glavna ulica u Beogradu, nekada Ulica maršala Tita, 1992. godine dobila je novo ime – Ulica srpskih vladara. (Tito u centru Beograda više nema svoju ulicu, ali zato na obodima grada i dalje postoji osam ulica s njegovim imenom, u Grockoj, Barajevu, Boleču ...)
Naredna Komisija za spomenike i nazive trgova i ulica dolazi s promenom vlasti u Beogradu 1997. Kao jedan od prvih poteza nove vlasti, sa zgrade Skupštine grada, posle 50 godina, skinuta je petokraka. "Ovo je prvi simboličan čin koji treba da pokaže da ideološki simboli spadaju u muzeje i da Beograd ne pripada nijednoj ideologiji, nego sebi i ljudima koji tu žive", rekao je tada Đinđić za "Našu Borbu". Krajem iste godine SPS, SPO i radikali u gradskoj vladi smenjuju Đinđića, nakon čega će uslediti period poznat po neprikosnovenoj vladavini SPO-a u Beogradu.
Novoizabrana Komisija za spomenike i nazive trgova i ulica, na čijem čelu je bila književnica Svetlana Velmar Janković, u aprilu 1997. godine usvaja "Predlog kriterijuma za određivanje naziva ulica i trgova u Beogradu. Ubrzo posle usvajanja ovih kriterijuma sledi i sednica na kojoj je 12 ulica u centralnim gradskim opštinama promenilo ime prema jednom od tih kriterijuma, uglavnom vraćanjem starih imena, brišući ona koju su data posle II svetskog rata. Tako su ulice izgubili Ivo Lola Ribar, Ivan Milutinović, Maršal Tolbuhin, Sima Milošević, Filip Filipović, Proleterske brigade, Bulevar Crvene armije, General Ždanov, Božidar Adžija, Boris Kidrič, Bulevar revolucije, a Ulica srpskih vladara preimenovana je u Kralja Milana.
U oktobru 2014.godine, u sklopu obeležavanja 70 godina od oslobođenja Beograda, ulice sa svojim imenima su dobili Koča Popović i Peko Dapčević. Ova odluka je kritikovana u delu javnosti pa je istoričar Čedomir Antić izjavio da je ovo preimenovanje kontroverzno i političko: "Iako su obojica zaslužni za pobedu nad fašizmom i oslobođenje grada, ne slažem se sa inicijativom iz najmanje dva razloga. Pre svega, oni su i za života dobili brojne počasti: Popović je, recimo, bio najduže na poziciji ministra spoljnih poslova u istoriji Srbije. Još važnije je to što su obojica bili istaknuti članovi komunističkog režima za koji je, praktično, osudom zločina i rehabilitovanjem njihovih žrtava, i država priznala da je doneo mnogo zla srpskom narodu."
Kad četnički vojvoda s Putinom pobjedu nad fašizmom slavi
Ratko Dmitrović, glavni urednik "Večernjih novosti", imenovanje ulica po Peku Dapčeviću i Koči Popoviću prokomentarisao je ovako: "Beograd danas, i na ovaj način, slavi i odaje priznanje onima koji su 1944/45. godine u tom gradu pobili više od 30.000 Srba, uglavnom iz tzv. srednjeg sloja; doneli zakon o zabrani povratka nekoliko stotina hiljada proteranih Srba i Crnogoraca na Kosovo; koji su Srbiji prikačili dve autonomne pokrajine (Kosovo i Vojvodina), a Hrvatskoj, na primer, nijednu, mada je bilo istorijskog i svakog drugog opravdanja za tri (Dalmacija, Istra, Krajina); koji su 1974. godine doneli Ustav skrojen za rastakanje Jugoslavije na šest država. Radi li se ovo iz neznanja ili su još na snazi zaključci Četvrtog kongresa KPJ, održanog u Drezdenu, 1928. godine? Tada je donet plan rušenja Jugoslavije, i sve što se kasnije događalo, do današnjeg dana, odvija se po tom planu."
U okviru obeležavanja 70 godina od oslobođenja Beograda 16. oktobra 2014. godine organizovana je vojna parade kojoj je prisustvovao i predsednik Rusije Vladimir Putin. Glavni utisak ove parade je da je održana u čast Vladimira Putina i to četiri dana ranije zbog njegovih obaveza, a ne da bi se obeležilo 70 godina od oslobođenja Beograda od fašizma. Tom prilikom predsednik Srbije Tomislav Nikolić je rekao: „Ja sam pozvao predsednika Putina u Srbiju, da zajedno obeležimo 70 godina od oslobođenja Beograda zajedničkim snagama Jugoslovenske vojske i Crvene armije. A on je mene pozvao da iduće godine obeležimo 70 godina od pobede nad fašizmom.“.
Povodom vojne parade i obeležavanja 70 godina od oslobođenja Beograda istoričarka Radina Vučetić je rekla: „Verujem da će na kraju, na paradi, biti i partizanskih pesama na srpskom, kao što su i Peko Dapčević i Koča Popović dobili ulice, ali na pogrešan način. Mislim da bi sam Koča Popović bio duboko poražen činjenicom da je u Beogradu "ukinuta" Zagrebačka ulica, da bi se dodelila njemu. Sav taj galimatijas s antifašizmom, naročito uoči proslave 70. godišnjice proslave oslobođenja Beograda, pokazuje potpunu dezorijentisanost države.
Nama je predsednik države četnički vojvoda, koji sad mora, zbog Vladimira Putina, da organizuje vojnu paradu sa srpom i čekićem. Imamo izjavu ministra vojske Bratislava Gašića, u kojoj on kaže da na vojnoj paradi neće biti četničkih obeležja. Prvo sam se zapitala kome bi to uopšte moglo da padne na pamet, a onda su se pojavili glasovi sa predlozima da bude četničkih obeležja. Sve to, zapravo, i ne treba da čudi, u situaciji kada mi godinama, kao država, ignorišemo tekovine antifašizma, i kada se vode procesi za rehabilitaciju Draže Mihajlovića i Milana Nedića.
Kolaboracija Ravnogorskog pokreta i fašista je opštepoznata stvar. Priče o Nediću kao "srpskoj majci" su degutantne, pre svega u kontekstu stradanja Jevreja u Srbiji, a potom i svega ostalog. Mi sada imamo potpuno paradoksalnu situaciju da su antievropejci za Evropsku uniju, da su homofobi za organizovanje Prajda, da su četničke vojvode odjednom za antifašizam evropskog tipa, a ne ovaj naš kvaziantifašizam, koji hoće da izjednači partizanski i četnički pokret. Isti oni koji su godinama govorili o 20. oktobru 1944. kao o okupaciji, sada ga slave. Već ih vidim kako tog 16. oktobra, nesrećni, gledaju partizanske simbole i simbole SFRJ, slušaju partizanske pesme, dok u jednom džepu čvrsto stežu zarđalu kašiku, a u drugom kokardu.“
"Ne diraj mi komšiju"
Dva dana pre posete Vladimira Putina i održavanja Vojne parade, u Beogradu je igrana fudbalska utakmica Srbija-Albanija. Ova utakmica prekinuta je u 42.minutu zbog koškanja igrača i upada navijača na teren pošto se iznad stadiona pojavio dron koji je razvio zastavu takozvane velike Albanije. Među navijačima koji su uleteli na teren bio je i Ivan Bogdanov, od ranije poznat javnosti po prekidu utakmice između Italije i Srbije, koja je igrana u Đenovi 2010. godine. Tada je Bogdanov s još nekoliko navijača zapalio zastavu Albanije uz povike "Ubi, ubi Šiptara" i pozdravljao nacističkim pozdravom.
U oktobru 2013.godine u medijima se pojavila fotografija Ivana Bogdana s Fejsbuka na kojoj se vidi Bogdanov u nacističkoj pozi sa visoko uzdignutom rukom i majicom na kojoj je ispisano "Auschwitzland - Arbeit macht frei" (Aušviclend - Rad oslobađa) koja jasno aludira na najčuveniji nacistički koncentracioni logor za masovno uništenje stanovništva tokom Drugog svetskog rata. Slika je objavljena na jednoj od Fejsbuk stranica navijača Crvene zvezde i uglavnom je dobila pozitivne komentare. "Bogdanov je verovatno ovom slikom hteo da odgovori navijačima Makabija koji su na neprimeren način dočekali početak košarkaške utakmice u Tel Avivu sa Zvezdom.
Incident na utakmici Srbija-Albanija izazvao je divljanje huligana širom Srbije pri čemu su paljene i uništavane radnje čiji su vlasnici Albanci. U Novom Sadu je 23. oktobra 2014. godine održan antifašistički skup kako bi se iskazao revolt zbog napada na lokale čiji su vlasnici Albanci."U poslednje vreme, fašizam je prosipan sa stranica novina, iz glava raznih političara i onda se prelio na radnje naših komšija. Zato ja danas nosim majicu "ne diraj mi komšiju" i to je moja osnovna poruka sa ovog skupa", kaže Željko Stanetić iz Vojvođanskog građanskog centra.
Skoro godinu dana pre vojne parade i obeležavanja 70 godina od oslobođenja Beograda od fašizma u srpskoj javnosti i medijima pokrenuta je još jedna polemika - polemika o seriji “Ravna gora”. “Dosta smo žmurili. Pre 70 godina u Srbiji je brat na brata povukao oroz od puške i potegao nož. Stradali smo kao narod. Moramo da otvorimo oči, skinemo kataraktu i vidimo jasno šta nam se to tada desilo. Jer, još sluđeni tumaramo i ne pronalazimo put. Nismo izvukli pouke te velike tragedije.”- reči su kojima je Radoš Bajić, srpski glumac, scenarista i režiser u intervjuu za Novosti najavio snimanje dramske trilogije “1941-1945”, a prvi serijal ove trilogije je serija “Ravna gora”.
“Mi smo 70 godina slušali samo jednu, falsifikovanu verziju rata, koju su nam servirali pobednici. Mora se čuti priča i o patriotskom, slobodarskom srpskom narodu koji je ginuo na Solunskom frontu s vojvodom Mišićem. O Srbima koji su kad je 1941. Hitler udario rešili da ne padnu Nemcima u ruke, da ne izađu iz šuma i ne siđu sa brda, da se ne predaju, da ne polože oružje. To je priča s pijetetom o pukovniku jugoslovenske kraljeve vojske Dragoljubu Mihailoviću i grupi oficira i rodoljuba koji su u Struganiku, u kući vojvode Mišića, u proleće 1941. doneli odluku da se brane i da se popnu na Ravnu goru”, rekao je Radoš Bajić.
Prva epizoda serije “Ravna gora” emitovana je na prvom kanalu javnog servisa Radio-televizije Srbije 10. novembra 2013. godine. RTS koji je i koproducent ove serije je posle emitovanju prve epizode objavio da je tada najgledanija emisija u Srbiji bila prva epizoda serije “Ravna gora”. Rejting je bio 19,9 odsto, a seriju je gledalo dva miliona i 270.000 gledalaca. Ukupni udeo u gledanosti, takozvani šer, iznosio je 42,6 procenata.
"Zahtevam!"
Još na početku snimanja ova serija je podelila javnost. Savez udruženja boraca narodnooslobodilačkog rata (SUBNOR) je smatrao da snimanje serije treba da se prekine jer je ova serija falsifikat istorije. Uz emitovanje serije pojavile su se i fotografije izgubljenog albuma Draže Mihajlovića na kojima se može videti kako je Draža Mihajlović slavio slavu i da je voleo decu. Mediji sve više prostora daju četničkom pokretu i “novim istorijskim činjenicama” pa tako portal Telegraf počinje da “ruši mitove i pred javnost iznosi činjenice koje pobijaju istorijsko učenje generacija u SFRJ nakon Drugog svetskog rata”. Iz Telegrafa saznajemo da je Valter koji je odbranio Sarajevo u stvari bio četnik i da su junaci serije “Otpisani” stvarno postojali i bili četnici ilegalci, a ne komunisti.
Posle emitovanja 15 epizoda prvog serijala, snimanje trilogije “1941-1945” je prekinuto zbog nedostatka novca. U izveštaju o medijima Savet za borbu protiv korupcije objavljuje da je Radio-televizija Srbije za snimanje ove serije izdvojila 900.000 evra, a zaradila samo 276.877.
Praznici iz nekadašnje države su prestali da se obeležavaju. Dan ustanka protiv fašizma, se sve do 2001. godine obeležavao 7. jula kao državni praznik. Na taj dan 1941. godine, na vašaru u Beloj Crkvi komunisti predvođeni Žikicom Jovanovićem Špancem ubili su dva žandarma što je označilo početak antifašističkog ustanka u Drugom svetskom ratu.
Prošle godine 9. maj Dan pobede nad fašizmom u Srbiji je obeležen uz uobičajeno polaganje venaca. Na centralnoj državnoj ceremoniji na Groblju oslobodilaca Beograda u ime Vlade Srbije venac je položio ministar za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Aleksandar Vulini tom prilikom rekao: “Nema nikog u Srbiji ko današnji dan ne doživljava kao svoj i ko ne može da se seti bar jednog pretka koji je životom, mladošću ili bar trudom doprineo da se danas ovaj dan slavi”. Isti dan na Terazijama kod Spomenika obešenim rodoljubima nekoliko nevladinih organizacija vlastima je poslalo poruku antifašističkim performansom pod nazivom `Zahtevam`.“Zahtevam da se poštuju antifašističke vrednosti i antifašističko nasleđe; zahtevam da se ukinu zakoni koji omogućavaju izjednačavanje fašizma i antifašizma i rehabilitaciju Draže Mihailovića; zahtevam da se na odgovorajući način kazne organizacije i pojedinci koji rečju i delom progone druge i različite; zahtevam zabranu fašističkih grupa”, bili su neki od zahteva ovog performansa.
Podeljenost javnosti u Srbiji se vidi kroz postupak za rehabilitaciju Draže Mihajlovića. Svako ročište obeležavali su skupovi dve strane, jedna su pristalice Draže Mihajlovića koji nose transparente podrške i pevaju četničke pesme. Nasuprot njima su antifašisti, protivnici nekadašnjeg generala Jugoslovenske vojske u otadžbini, koji su protiv njegove rehabilitacije. Slika skupova ispred Palate pravde najbolje prikazuje reviziju istorije koja se se radi u dnevno političke svrhe, i to posle 70. godina od pobede nad fašizmom.
Ovaj tekst je objavljen i zahvaljujući sufinanciranju kroz program "Europa za građane".